Çocuklarda Kaygı Bozukluğu
Kaygı; endişeli düşüncelerin eşlik ettiği, gerginlik hissi ve kan basıncındaki artışla birlikte bedende çeşitli değişimlerin gözlendiği bir duygudur. Kaygı; tıpkı mutluluk, üzüntü, öfke, korku gibi pek çok duygudan biridir ve kaygılanmak oldukça normal bir tepkidir. Kaygının arttığı durumda ise belirtiler, başta bedensel olmak üzere düşünce ve davranış düzeyinde de artış gösterir. Huzursuzluk, yoğun endişe hali, gerginlik, odaklanmada güçlük, endişe verici düşüncelerin kontrol edilemez şekilde artışı, uyku (kabus, gece terörü) ve iştah problemleri sıkça gözlenir. Bireyin gündelik hayattaki işlevselliğinin olumsuz yönde etkilenmesi sonucu kaygı belirtileri, kaygı bozukluğu haline gelebilir.
Çocukluk Döneminde Gözlenen Kaygı Bozukluğu
Çocuklarda kaygı bozukluğu genellikle bedensel semptomlarla kendini gösterir: Gastrointestinal sorunlar (sindirim problemi, karın ağrısı, kabızlık vb.), kalp çarpıntısı, yorgunluk, terleme, nefes alıp vermede değişim, kendini sıkma gibi. Bedensel semptomların yanı sıra düşünce, duygu ve davranışlarda da farklılıklar gözlenir. Geçmiş bugün veya gelecekle ilgili kaygı uyandırıcı düşünceler, çocuklarda davranışsal sorunlara yol açabilir: Okula gitmek istememe, sosyal etkinliklere katılma konusunda isteksizlik, yaşıyla uyumlu şekilde ondan beklenen davranışlar yerine evde kalmayı tercih etme vb.
Kaygı belirtilerini çocuklar çok farklı şekilde gösterebilir:
Bedene Odaklanmış Tekrar Edici Davranış Örüntüleri:
Saç çekme (trikotilomani), tırnak yeme, dudak/yanak içini ısırma, diş sıkma, yüz yolma gibi tepkiler bedenle ilişkili gözlenen davranışsal tepkilerdir.
Genellenmiş Kaygı Bozukluğu:
Belirli bir alanda değil, pek çok konuya dair kaygı verici düşünceler eşlik edebilir: “Ya hasta olursam, Kanser olursam, Anneme babama bir şey olursa? Ya beni okuldan almaya gelemezlerse? Evimize hırsız girerse? Sınavda iyi not alamazsam” gibi. Bu gibi durumlarda çocukta yoğun bir huzursuzluk, endişe hali, öfke, gerginlik, bazı durumlarda ise utanç ve suçluluk duyguları gözlenebilir. Bu tarz düşünce ve duyguların yoğun yaşandığı durumda çocukta öfke patlamaları, parmak çıtlatma, odaklanmada güçlük, okul reddi ya da aşırı derecede ders çalışma gibi davranışsal tepkiler ortaya çıkabilir.
Panik Bozukluk:
Panik bozukluk, artan kalp atım hızı, terleme, baş dönmesi, hızlı nefes alıp verme, bayılacakmış hissi gibi bedensel belirtilerle kendini gösteren; öfke, korku, kaygı, çaresizlik gibi duyguların eşlik ettiği durumları içermektedir. Bu gibi düşünce ve duygular baskın olduğunda çocuk, kendini rahatlatmak için rahatsızlık veren ortam/durumlardan kaçınabilir. Okul reddi, okuldan kaçma, daha önce panik duygusunun geldiği yere gitmek istememe gibi belirtiler gözlenebilir.
Sosyal Kaygı/Sosyal Anksiyete:
Sosyal ortamlarda yaşanan yoğun korku ve endişe olarak gözlenir. Terleme, karın ağrısı, yüz/kulakların kızarması, titreme, gerginlik hissine ek olarak utanç verici düşünceler eşlik edebilir: “Rezil olacağım, herkes bana gülecek, dilim sürçerse herkes benle alay eder, benden hoşlanmayacaklar, saçma bir şey söyleyeceğim” gibi. Çocuk, kendi performansıyla ilgili kaygı duyduğu için topluluk önünde konuşmaktan, yeni kişilerle tanışmaktan kaçınabilir.
Özgül (Spesifik) Fobiler:
Belirli bir nesne (uçak vb.), hayvan (örümcek, köpek vb.) ya da duruma (yükseklik, kalabalık, asansör vb.) karşı yaşanan yoğun endişe ve korku halidir. Fobik nesne/durum karşısında kalp atımlarının hızlanması, titreme, uyuşma hissi, sık nefes alıp verme, terleme gibi bedensel tepkiler gözlenmekte; çocuk fobik durum/nesneden kaçınma eğilimine girmektedir. Bu gibi anlarda ağlama, anne babaya sarılma sıkça gözlenen tepkiler arasında gelir.
